Μέχρι να ’ρθει ο Μόσκοβος...

ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ*

Η επίσκεψη Βλαντιμίρ Πούτιν έφερε για ακόμη μία φορά στην επιφάνεια τα ορμέμφυτα της ελληνικής φυλής για το ξανθό και ομόδοξο γένος. Ο Ρώσος πρόεδρος μάλλον ενδιαφερόταν περισσότερο για το Αγιον Ορος και τους εκεί εγκαταβιούντες Ρώσους μοναχούς.
Σημαντικό τμήμα της δημόσιας εικόνας του στο εσωτερικό της Ρωσίας είναι η διασύνδεση με την Ορθοδοξία και το ένδοξο αυτοκρατορικό παρελθόν. Υποχρεωτικό αντίτιμο της επισκέψεως στον Αθω ήταν το σύντομο –και αδιάφορο– πέρασμα από την Αθήνα.

Αυτό όμως δεν εμπόδισε το ανατολικό (και συναισθηματικό) τμήμα της ψυχής μας να φαντασιώνεται μεγάλες οικονομικές συμφωνίες και να βλέπει στο ταξίδι ευκαιρίες να αλλάξουμε συμμαχικό προσανατολισμό και να στραφούμε προς τη Ρωσία. Αλλωστε, ήδη από τον 18ο αιώνα και τη Μεγάλη Αικατερίνη περιμένουμε να έλθει «ο Μόσκοβος» που λέει και το δημοτικό τραγούδι.
Πόσο ρεαλιστικό είναι η Ρωσία να θέλει «να έλθει» σε εμάς; Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στα Ορλωφικά του 1770, στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878 όταν η Ρωσία επέλεξε να δημιουργήσει μια Μεγάλη Βουλγαρία στον χώρο της Μακεδονίας ή στο Κυπριακό τις δεκαετίες του 1960-70. Κατά το εντελώς πρόσφατο παρελθόν μας, στην οικονομική κρίση και πέρυσι κατά τη μεγάλη αναζήτηση χρηματοδότη που θα μας έδινε δυνατότητα απαλλαγής από τα μνημόνια, η Ρωσία στάθηκε απόμακρη. Εδειξε ότι μας υπολογίζει ως τμήμα της Δύσεως με τα μεγάλα κράτη της οποίας δεν ενδιαφέρεται να χαλάσει τις σχέσεις της.
Είναι ενδιαφέρον ότι η Ρωσία δεν θέλησε να «έλθει» ούτε στην περίπτωση της Κύπρου το 2012. Τα χρηματικά ποσά που απαιτούνταν ήσαν κατά πολύ μικρότερα αυτών που χρειαζόταν η Ελλάδα. Επιπλέον, ένα πολύ μεγάλο τμήμα των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες αφορούσε ρωσικά κεφάλαια. Τέλος, όλα αυτά συνέβησαν ενώ είχε αρχίσει να φουντώνει η συριακή κρίση και θα ήταν λογικό η Ρωσία να αναζητήσει εναλλακτική τοποθεσία για την απειλούμενη ναυτική της βάση στην Ταρσό της Συρίας.
Πόσο λογικό είναι να θέλουμε εμείς να «έλθει» η Ρωσία εδώ; Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αντιληφθούμε τη διαφορά μεταξύ αφ’ ενός στρατηγικών συμμάχων και αφ’ ετέρου χωρών που λειτουργούν ως αντίβαρα. Ευρώπη και ΗΠΑ είναι στρατηγικοί μας σύμμαχοι. Σε έναν κόσμο που η μόνη μακροχρόνια σταθερά είναι η αστάθεια και οι ανατροπές, η Δύση έχει δημιουργήσει το πιο πλήρες σύστημα στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής ασφαλείας με το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Σε αυτό το σύστημα εμείς μετέχουμε, όχι απαραιτήτως με τον τρόπο που θα θέλαμε, αλλά μετέχουμε. Σε μια γειτονιά με πολλά προβλήματα, τα ζωτικά συμφέροντα της ασφάλειας του ελληνικού λαού, της εδαφικής ακεραιότητας και της μακροπρόθεσμης οικονομικής μας ευημερίας συνδέονται με αυτά των συγκεκριμένων συμμάχων.
Η Ρωσία (όπως και η Κίνα και το Ιράν) λειτουργεί ως χώρα-αντίβαρο. Οι χώρες-αντίβαρα μπορούν να βοηθήσουν σε επιμέρους πολιτικές (π.χ. τροφοδοσία με αέριο). Οι καλές σχέσεις μαζί τους μπορούν να μετριάσουν ακρότητες των στρατηγικών συμμάχων. Ενδεικτική επ’ αυτού ήταν η πρόσφατη δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ για τις πολλαπλές τουρκικές παραβιάσεις και την απάθεια του ΝΑΤΟ.
Οι χώρες-αντίβαρα προσφέρουν ερείσματα που καθιστούν λιγότερο προβλέψιμες τις αντιδράσεις των μικρών ή μεσαίων χωρών στις πιέσεις των στρατηγικών τους συμμάχων.
Οι χώρες-αντίβαρα, όμως, είναι αυτό που λέει το όνομά τους. Βοηθούν τις ισορροπίες. Δεν είναι στρατηγικοί σύμμαχοι και προφανώς δεν είναι ο «άλλος» πόλος που εναγωνίως αναζητούν κάποιοι στην Ελλάδα έχοντας ξεμείνει στην εποχή του Κινήματος των Αδεσμεύτων. Αυτές τις ψευδαισθήσεις δεν τις έχουν πρωτίστως οι χώρες-αντίβαρα, όπως αποδεικνύεται και από τη διαχρονική στάση της Ρωσίας.
Με αυτά τα δεδομένα και χωρίς φαντασιώσεις νέων στρατηγικών συμμαχιών, το άνοιγμα προς τη Ρωσία είναι απαραίτητο. Αλλωστε στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, το 1979, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επισκέφθηκε Σοβιετική Ενωση και Πεκίνο.
Το άμεσο που μπορούμε να περιμένουμε από τη Ρωσία είναι σημαντική αύξηση των τουριστικών αφίξεων. Τα πράγματα είναι πιο ασαφή στα ενεργειακά. Η ΤΡΑΙΝΟΣΕ και το λιμάνι της Θεσσαλονίκης ανήκουν στο νέο υπερταμείο και θα δοθούν (ευτυχώς) μέσω διεθνούς διαγωνισμού. Μακάρι να το πάρουν οι Ρώσοι για να μην αποκτήσει η κινεζική παρουσία μονοπωλιακά χαρακτηριστικά στη μικρή ελληνική αγορά. Τέλος, μην έχουμε την εντύπωση ότι θα μεσολαβήσει η Ελλάδα απευθείας στη Ρωσία για τις σχέσεις της με τη Δύση. Οταν μιλάνε απευθείας η νύφη και ο γαμπρός, δεν χωρούν προξενητάδες.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΠΗΓΗ: http://www.kathimerini.gr/862569/article/epikairothta/politikh/apoyh-mexri-na-r8ei-o-moskovos,kranosgr