ΑΜΦΙΠΟΛΗ : Το μνημείο του Ηφαιστίωνα δείχνει το Μέγα Αλέξανδρο

του Γιώργου Ροδάκογλου
Τη σφραγίδα του Μέγα Αλέξανδρου φέρουν τα νέα στοιχεία για το Μακεδονικό τάφο της Αμφίπολης βάζοντας οριστικά μια ταφόπλακα στο Ρωμαϊκό πόρισμα του ΥΠ.ΠΟ. Η ανασκαφή της Αμφίπολης δικαιώνει όσους πίστεψαν σ αυτήν και συγκινεί με τις αποκαλύψεις της.

Τρεις επιγραφές, με το όνομα του Ηφαιστίωνα ένα μονόγραμμα, του Αντίγονου του μονόφθαλμου, οι παραστάσεις της ζωφόρου, τα νομίσματα με τη μορφή του Μέγα Στρατηλάτη, οι συσχετισμοί των ευρημάτων με την Πέλλα και τις Αιγές αλλά και η επιστημονική τεκμηρίωση της τοποθέτησης του λέοντα χρονολογούν απόλυτα το μνημείο στο τελευταίο τέταρτο του 4ου πχ αιώνα.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες της ανασκαφής ο Μακεδονικός τάφος έγινε με εντολή του Μέγα Αλέξανδρου και κατασκευάσθηκε από τον μεγάλο αρχιτέκτονα και φίλο του, Δεινοκράτη.
Οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις που έγιναν στο ΑΠΘ, 37 χρόνια μετά τις ανακοινώσεις του Μανώλη Ανδρόνικου για τη Βεργίνα, καθιστούν τώρα περισσότερο επίκαιρο από ποτέ, το ζήτημα της συνέχισης των ανασκαφών στον τύμβο Καστά .
«Πρέπει να συνεχιστεί η ανασκαφική έρευνα. Στην περιοχή υπάρχουν και άλλα πράγματα τα οποία πρέπει να βρούμε. Το μνημείο δεν είναι ρωμαϊκό» ξεκαθαρίζει η Κατερίνα Περιστέρη που από την πρώτη στιγμή χρονολογεί τον τάφο, στην συγκεκριμένη εποχή.
Τρεις επιγραφές που εντοπίστηκαν αναφέρουν «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ» και έχουν επάνω με το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα. Το ίδιο μονόγραμμα υπάρχει και στο εσωτερικό ενός ενιάφυλου ρόδακα μέσα στο μνημείο.
Στον περίβολο υπάρχει το μονόγραμμα του Αντίγονου του μονόφθαλμου που επιμελήθηκε την κατασκευή. Στην επιγραφή αναφέρεται ότι ο αρχιτέκτονας του έργου είναι ο Δεινοκράτης.
Μια συγκλονιστική παράσταση αποκαλύπτει η ζωγραφιά των επιστυλίων που βρέθηκαν στον δεύτερο θάλαμο μαζί με το ψηφιδωτό. Στην παράσταση βλέπει κανείς, σκηνές από την ζωή του νεκρού. Απεικονίζεται σε διάφορες φάσεις, έφιππος, σε άρμα που μετέχει σε αρματοδρομία, κεφάλι λιονταριού μαζί με το τομάρι του δίπλα σε ένα κράνος, το οποίο το συναντάμε σε αρκετά σημεία. Επίσης υπάρχει ένας πύργος δύο κένταυροι που κρατούν ένα κόκκινο πανί επάνω από ένα ταύρο, δύο Νίκες σε μια λέμβο που μεταφέρουν ένα κόκκινο μανδύα. Ακόμη υπάρχει μορφή νεκροσυμποσίου ή συγκέντρωσης θεών όπου ο νεκρός είναι σε ανάκλιντρο.
Τα δείγματα κεραμικής που παρουσιάστηκαν ξεκινούν από τον τέλος του τετάρτου αιώνα π.Χ. καθώς και νεότερα. Επίσης βρέθηκαν νομίσματα με τον Μ. Αλέξανδρο, τον Κάσσανδρο, το Διόνυσο με κατσίκα και φτάνουμε μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους.
ΚATEΡINA ΠΕΡΙΣΤΕΡΗ: «ΔΥΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ»
«Το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για ταφικό ηρώο. Ο Αλέξανδρος ζήτησε από τον αρχιτέκτονα Δεινοκράτη να φτιάξει ταφικά ηρώα σε ολόκληρη την επικράτεια και να τιμήσει σαν ήρωα τον Ηφαιστίωνα. Σημασία έχει για ποιον προοριζόταν αυτό το μνημείο. Δυστυχώς ο τάφος έχει συληθεί και δεν μπορούμε να πούμε ακόμα ποιος η ποιοι νεκροί τάφηκαν. Υπάρχει μια δυαδικότητα στο μνημείο. Σας θυμίζω τι είπε ο Αλέξανδρο στη μάνα του Δαρείου σύμφωνα με τις πηγές, όταν ταν έσκυψε να προσκυνήσει τον Ηφαιστίωνα νομίζοντας τον για τον Αλέξανδρο. Εκείνος της είπε, ο Ηφαιστίωνας είμαι εγώ. Υπάρχει μια δυαδικότητα στο μνημείο που ακόμα δεν μπορούμε να πούμε τις ακριβώς συμβαίνει. Σκεφτείτε το και αυτό».
MΙΧΑΛΗΣ ΛΕΦΑΝΤΖΗΣ: «ΟΙ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΜΙΛΑΝΕ ΑΠΟ ΜΟΝΕΣ ΤΟΥΣ»
«Η οικοδόμηση του μνημείου ξεκινάει με δημόσιο χρήμα που είναι για ένα Ηρώο του Ηφαιστίωνα όπως και άλλα ηρώα στην επικράτεια εκείνη την εποχή. Δόθηκαν πολλά χρήματα από το Μέγα Αλέξανδρο για τα ηρώα του Ηφαιστίωνα. Αυτό σημαίνει ότι μετά του θάνατο του Αλέξανδρου και το ξεκίνημα της κατασκευής είναι σίγουρο ότι ισχύει το συμβόλαιο για την κατασκευή και τα χρήματα να έχουν δεσμευτεί για να γίνει αυτή η κατασκευή. Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε με την πάλη των διάδοχων τι ακριβώς έγινε. Ότι εντολή έχει δώσει, ισχύει, και τα κονδύλια για τα ηρώα του ήταν εν ενεργεία. Έφτιαξαν το χώρο και ίσως στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε αλλιώς. Ο χώρος λατρείας που έχουμε μέσα στο τάφο μας υποδηλώνει μια αλληλουχία ζητημάτων τα οποία είναι θέματα λατρείας και αυτά μπορούν να συζητούνται για τα επόμενα εκατό χρόνια. Μονογράμματα δεν έχουν ξαναβρεθεί ποτέ σε οικοδομική κατασκευή στη Μακεδονία που να χρονολογούν κατασκευές στη περιοχή της Μακεδονίας. Σε ότι αφορά το θέμα της χρονολόγησης με πολύ λιγότερα δεδομένα έχει γίνει χρονολόγηση σε άλλα μνημεία. Και όλοι είναι σίγουροι ότι είναι αυτό. Στον Τύμβο έχουμε ακόμα να πούμε πολύ περισσότερα. Η μελέτη του υλικού έχει αποδώσει μόλις κάποια πρώτα συμπεράσματα. Η μελέτη του υλικού έχει αποδώσει μόλις κάποια πρώτα συμπεράσματα. Σας βεβαιώ ότι πολλά από όσα έχουμε πει έως τώρα, από το λιοντάρι μέχρι τα κομμάτια με τις επιγραφές που ήταν διάσπαρτα για εκατό χρόνια δίπλα στο λιοντάρι, βεβαιώνουν ότι υπάρχουν πράγματα που είναι μπροστά μας και δεν τα βλέπουμε. Το βάθρο του λιονταριού στη θέση που βρίσκεται σήμερα είναι θεμέλιο άλλης κατασκευής και όχι βάθρο αγάλματος. Όποιος ξέρει μπορεί να διαχωρίσει ποιες επιγραφές έγιναν κατά την κατασκευή και ποιες επιγραφές και ποια χαράγματα έχουν γίνει σε δεύτερη χρήση του διάσπαρτου υλικού όπως τα θρακικά χαράγματα που κατέγραψε ο Μπακαλάκης».
ΤΕΛΟΣ ΣΤΑ ΔΗΘΕΝ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ
Οι ανακοινώσεις των πρώτων αποτελεσμάτων καταρρίπτουν οριστικά το πόρισμα που ζητήθηκε από την πρώην Γ.Γ του ΥΠ.ΠΟ Μαρία Βλαζάκη και υπέγραψαν η προϊστάμενη της εφορίας αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελική Κοτταρίδη και η Διευθύντρια του αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Τζένη Βελένη σύμφωνα με το οποίο το μνημείο χτίσθηκε στα Ρωμαϊκά χρόνια και όχι στην εποχή που μεγαλούργησε ο Μέγας Αλέξανδρος.
«Είμαστε όλοι δικαιωμένοι. Ο καθένας μπορεί να διατυπώνει τις απόψεις του. Εμείς δίνουμε τις απαντήσεις με βάση τα δεδομένα που έχουμε» απαντάει η Κατερίνα Περιστέρη σε ερώτηση που της τέθηκε ενώ ο Μιχάλη Λεφαντζής υποστηρίζει: «η έρευνα δεν μπορεί να υποπίπτει σε πολιτικές, πρέπει να είναι αυτόνομη» φωτογραφίζοντας τις μαύρες στιγμές που πέρασε η ομάδα της ανασκαφής μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των αρχαιολογικών ερευνών.